Daha önceki bölümlerde “Erzurum gerçeğini” rakamlarla göz önüne getirmeye çalışmıştık. Bugün de temel ekonomik göstergeler açısından şehrin durumunu incelemeye çalışacağız.
 
Bir ilin genel gelişmişlik düzeyini belirleyen temel faktörler var. Bunlar adeta şehrin ekonomik röntgenini tekil ediyor. Devlet Planlama Teşkilatı da  illerin sosyal-ekonomik göstergelerini tespit ederken bazı temel kriterlerden hareket ediyor.
 
Bir ilin “kişi başına düşen mevduat miktarı” o ilin kendi dinamikleriyle kalkınma potansiyelini belirleyen temel faktördür. Yine kişi başına düşen kamu yatırım miktarı, kişi başına düşen teşvikli yatırım miktarı, kişi başına kullanılan kredi miktarı gibi temel göstergeler  şehrin o günkü durumunun aynasıdır. Gelecekte alınması gereken tedbirlerin de bu pencereden incelenmesi lazımdır.
 
Mevcut durumu iyi analiz etmeden, ilin kalkınma stratejilerini tespite kalkışırsak, yanılırız. Tabi ortada “il kalkınma stratejisi tespiti” gibi bir amaç varsa.
 
Dünden bugüne Erzurum gerçeğini irdelerken diğer illerle mukayeseden hoşlanırız. “ Onlar başardı, biz niye başaramadık” sorusunu sıkça sorarız. Ama genellikle onlar neyi, ne kadar başarmış, yıllar itibarıyla nasıl bir gelişim seyri göstermişler pek fazla bilmeyiz. Erzurum’un geri kalmışlığından söz ederken karılaştırma yaptığımız iller, coğrafi bölgemizden çok, sosyal ve ekonomik açıdan aynı ligde olduğumuzu düşündüğümüz illerdir. Biz de bu yöntemi daha gerçekçi bulduk ve temel ekonomik göstergeler itibarıyla bazı illerle şehrimizi mukayese ettik.
 
Şimdi gelin, Erzurum’un bazı temel göstergeler açısından yıllar itibarıyla gösterdiği değişimi tablolardan izleyelim. Diğer emsal iller nasıl bir gelişme seyri göstermiş, biz ne durumdayız ve şu andaki ekonomik-sosyal röntgenimiz nasıl bir hastalığı haber veriyor?
 
 
KİŞİ BAŞINA GAYRİSAFİ YURTİÇİ HÂSILA AÇISINDAN ERZURUM
 
 
1990
1995
2001
Türkiye
2655
2727
2146
Elazığ
2080
2092
1704
Erzincan
1503
1603
1158
Gaziantep
2038
2085
1593
Malatya
1744
1879
1417
Çorum
1947
2201
1654
Denizli
2355
2434
2133
Diyarbakır
1908
1695
1313
Sivas
1355
1494
1399
Kars
804
1071
886
Erzurum
1152
1312
1061
                                                         DİE İL GÖSTERGELERİ 1980–200
 
 
 
İLLER İTİBARIYLA İŞSİZLİK ORANI
 
1980
1985
1990
2000
Türkiye
3,6
4,7
5,4
8,5
Elazığ
5,4
6,0
9,4
10,7
Erzincan
2,0
3,0
4,1
6,8
Gaziantep
3,6
6,6
7,7
11,4
Malatya
3,9
5,3
6,8
8,9
Çorum
1,8
2,9
3,1
5,4
Denizli
2,4
2,2
2,6
4,1
Diyarbakır
7,1
6,7
11,5
14,2
Sivas
3,9
4,3
6,0
7,3
Kars
1,7
2,7
3,6
6,1
Erzurum
2,4
3,2
3,0
5,0
 
 
 
 
 
 
 
İŞSİZLİK, BELİMİZİ BÜKEN SORUN…
Türkiye’nin temel sorunları arasında yer alan işsizlik, Erzurum için de kabus olmaya devam ediyor. Yoğun nüfus artışına karşılık yeni iş alanları  açılamıyor. Kamunun istihdam imkanları gittikçe daralırken  özel teşebbüs  arzu edilen gelişmeyi gösteremiyor. Kırsal alanda yaşayan nüfusun gizli işsiz orduları haline dönüşmesi de meselenin çözümsüz hale gelmesi sonucunu doğuruyor.  İşsizlik, dün olduğu gibi bugünde şehrin temel sorunudur ve çözüm arayışlarının da ilk maddesi olmayı sürdürecektir.
 
SANAYİLEŞMEDE SINIFTA KALDIK…
 
 
 
 
 
 
 
GELİŞME ÖNCELİKLERİNDE SANAYİLEŞMENİN ANA HEDEF OLARAK BELİRLENMESİ GERÇEKÇİ GÖZÜKMÜYOR.
 
Erzurum’a uygun gelişme politikaları belirlenirken “sanayileşme” ana faktörler arasında sayılmıyor. Bugüne kadar gözlenen durum da, sanayileşme hedefinin Erzurum için gerçekçi olmadığını gösteriyor.
 
Bize göre şehrin kalkınma davasında sanayileşmenin yeri, yüksek teknolojiler kullanılarak hayvancılık ve gıda alanında “bağlı-ilişkili sanayi” olarak belirlenmelidir.
 
SANAYİDE İSTİHDAM EDİLEN NÜFUSUN TOPLAM İSTİHDAM İÇİNDEKİ ORANI  (%)
 
 
1980
1985
1990
2000
Türkiye
11,6
11,4
12,8
13,3
Elazığ
8,3
6,0
6,9
6,0
Erzincan
5,7
5,5
5,4
4,2
Gaziantep
13,4
13,9
16,2
21,3
Malatya
6,9
5,8
7,1
6,2
Çorum
5,1
4,5
5,7
7,3
Denizli
13,4
12,9
14,2
19,0
Diyarbakır
3,4
2,8
3,5
3,5
Sivas
5,1
4,8
6,7
4,9
Kars
2,3
1,4
2,9
2,2
Erzurum
3,9
3,5
4,1
3,7
                                           DİE İL GÖSTERGELERİ 1980–2003
 
 
                                KİŞİ BAŞINA SANAYİ ELEKTİRİK TÜKETİMİ (KWH)
 
 
 
1985
1990
1995
2000
Türkiye
387
517
558
717
Elazığ
676
710
875
949
Erzincan
89
76
61
59
Gaziantep
296
434
532
958
Malatya
131
144
260
387
Çorum
176
199
270
315
Denizli
185
340
549
1068
Diyarbakır
74
107
83
69
Sivas
94
227
510
293
Kars
44
35
105
174
Erzurum
69
98
89
100
 
Kişi başına sanayi elektrik tüketimi açısından Erzurum çok geri bir noktada gözüküyor. Zaman içinde  gelişme ve büyüme gösteren illerde, sanayi elektrik tüketiminde düzenli bir artış gözleniyor. On beş yıllık süre içinde Erzurum bu alanda anlamlı bir gelişme gösterememiş. Diğer illerdeki artışı tablodan takip edebilirsiniz.
 
İMALAT SANAYİİNDE ÇALIŞANLARIN YILLIK ORTALAMASININ TÜRKİYE İÇİNDEKİ PAYI  (%)
 
 
 
1980
1985
1990
1995
2002
Elazığ
0,64
0,46
0,61
0,61
048
Erzincan
0,27
0,34
0,27
0,15
0,13
Gaziantep
0,94
1,13
1,25
1,58
2,11
Malatya
0,82
0,78
0,64
0,77
0,70
Çorum
0,27
0,29
0,36
0,44
0,41
Denizli
0,94
1,03
1,19
2,14
3,95
Diyarbakır
0,23
0,30
0,26
0,21
0,15
Sivas
0,60
0,57
0,48
0,46
0,35
Kars
0,11
0,12
0,09
0,09
0,10
Erzurum
0,31
0,28
0,24
0,18
0,14
 
İMALAT SANAYİİNDE KATMA DEĞERİNİN TÜRKİYE İÇİNDEKİ PAYI
 
 
 
1980
1985
1990
1995
2002
Elazığ
0,24
0,20
0,31
0,26
0,17
Erzincan
0,11
0,12
0,10
0,04
0,03
Gaziantep
0,41
0,57
0,64
0,66
1,98
Malatya
0,74
1,68
0,66
0,61
0,58
Çorum
0,13
0,12
0,13
0,20
0,17
Denizli
0,61
0,57
0,69
1,18
1,75
Diyarbakır
0,13
0,25
0,69
1,18
1,75
Sivas
0,25
0,08
0,13
0,07
0,11
Kars
0,08
0,03
0,03
0,03
0,05
Erzurum
0,23
0,19
0,21
0,06
0,08
 
 
KİŞİ BAŞINA ELEKTİRİK TÜKETİMİ (KWH)
 
 
1985
1990
1995
2000
Türkiye
586
829
1087
1433
Elazığ
813
961
1253
1527
Erzincan
219
319
389
488
Gaziantep
461
631
919
1547
Malatya
256
362
601
638
Çorum
306
361
538
741
Denizli
354
615
948
1715
Diyarbakır
237
251
360
514
Sivas
204
403
766
657
Kars
120
154
305
501
Erzurum
217
256
329
505
Kişi başına elektrik tüketimi de, genel yaşam kalitesinin artış göstergelerindendir. Erzurum’un bu noktadaki durumu genel Türkiye ortalamasına göre düşüktür.
 
 
KİŞİ BAŞINA BANKA MEVDUATI  (S)
 
 
1990
1995
2000
2002
Türkiye
571
720
1500
1247
Elazığ
215
289
400
454
Erzincan
241
246
306
351
Gaziantep
163
267
399
453
Malatya
161
213
322
324
Çorum
156
233
399
395
Denizli
409
588
955
921
Diyarbakır
97
94
156
179
Sivas
263
327
411
450
Kars
91
330
197
190
Erzurum
123
127
190
188
DİE İL GÖSTERGELERİ 1980–2003
 
Eğer kişi başına düşen mevduat miktarınız yeterli değilse, kalkınma için mutlaka dışsal kaynağa ihtiyacınız var demektir. Nereden temin edeceksiniz dışsal kaynağı? Özel teşvik uygulamalarının yanı sıra kamunun istihdam ve üretime yönelik büyük projelere doğrudan kaynak ayırması gerekiyor. Bankalardaki mevduatın dışında, yastık altı dediğimiz tasarrufların da bir şekilde ekonomiye kazandırılması büyük önem taşıyor. Erzurum’da bu yönde ciddi çaba göremiyoruz Hem hazine kaynaklarının aktarılması, hem AB fonlarından yararlanma, hem hazine garantili dış krediler açısından bir darboğaz yaşadığımızı görmezden gelemeyiz.
 
KİŞİ BAŞINA BANKA KREDİLERİ     (S)
 
 
1990
1995
2000
2002
Türkiye
479
471
751
461
Elazığ
100
38
114
41
Erzincan
124
116
155
53
Gaziantep
198
167
320
156
Malatya
121
57
164
59
Çorum
152
110
199
54
Denizli
280
443
840
335
Sivas
86
69
163
78
Kars
111
101
384
220
Erzurum
83
54
122
38
DİE İL GÖSTERGELERİ 1980–2003
 
Şehrin ekonomik faaliyetlerinin bir diğer önemli göstergesi de kişi başına banka kredileridir. Bakalım zaman içinde Erzurum bu alanda nasıl bir gelişme göstermiş, diğer illerin durumu nedir?
 
 
KİŞİ BAŞINA KAMU YATIRIMLARI                    (000.000 TL)
 
 
2000
2002
2004
 
 
 
 
Türkiye
48,6
104,3
99,5
Elazığ
21,2
37,2
37,5
Erzincan
33,6
29,7
72,1
Gaziantep
85,8
113,4
45,4
Malatya
23,7
63,7
57,6
Çorum
61,8
98,4
83,9
Denizli
32,2
122,5
73,9
Diyarbakır
62,0
83,6
67,1
Sivas
56,5
72,2
132,6
Kars
21,5
65,7
46,5
Erzurum
37,3
129,4
110,8
 
Kişi başına kamu yatırımları bakımından Erzurum’un durumu Türkiye ortalamasına göre iyi bir durumda gözüküyor.
 
 
KİŞİ BAŞINA TEŞVİK BELGELİ YATIRIM  TUTARI (000.000 TL)
 
 
2000
2001
2003
Türkiye
114,88
86,63
353,60
Elazığ
54,74
85,45
152,04
Erzincan
33,37
17,90
112,67
Gaziantep
95,29
229,45
1.031.04
Malatya
51,57
97,82
228,72
Çorum
29,01
255,21
86,15
Denizli
113,20
110,19
404,87
Diyarbakır
53,05
56,83
49,18
Sivas
14,39
32,52
19,85
Kars
16,66
4,41
20,22
Erzurum
56,14
44,53
14,02
 
Kişi başına teşvik belgeli yatırım bakımından Türkiye ortalamasının çok altında yer alıyoruz. Diğer illere göre de hiç iyi durumda değiliz. Gelişme sürecindeki bir ilde, teşvik belgeli yatırım bakımından bu tabloyu nasıl izah edeceğiz? Hem yıllar itibarıyla  bir geriye gidiş, hem diğer illere göre kötü ir tablo, hem  Türkiye ortalamasına göre çok düşük bir rakam…